معماری معاصر-باغ فردوس

این بنا جزئی از مجموعه کاخ- باغهای شمیران است که محل گذراندن ییلاق اشراف قاجار بوده و به دستور محمد شاه ساخته شده است . اشاره و توصیف شکوه و زیبایی معماری باغ فردوس در خاطرات و نوشته های رجال و شخصیت های سیاسی و فرهنگی آن دوران و نیز در سفرنامه های فرنگی به شیوه های مختلف به چشم می خورد . مالکیت این مکان تاریخی چندین بار تغییر کرد تا سرانجام به املاک دولتی پیوست. در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی به دستور وزیر معاونت وقت مرمت شد و به عنوان دبستان و دبیرستان مورد استفاده قرار گرفت .

پس از انقلاب اسلامی این عمارت در اختیار مرکز آموزش اسلامی فیلم سازی قرار گرفت و سرانجام در سال ۱۳۸۱ به عنوان موزه سینمای ایران میزبان بازدید کنندگان شد.به دستور محمدشاه قاجار ،درسال ۱۲۶۴ ق‌، قصری برای او در نزدیکی تجریش ساخته شد؛ اما هم زمان با بیماری و مرگ او قصر نیمه تمام ماند و و ی در همان قصر نیمه تمام به نام محمدیه (در محل محمودیه فعلی‌) از دنیا رفت‌.

هم زمان با ساخت قصر محمدیه‌، درباریان نزدیک به او نیز در همان حوالی اقدام به احداث باغ یا عمارت ییلاقی کردند. از جمله‌ حسین‌علی‌خان معیرالممالک باغی احداث کرد که به باغ فردوس مشهور شد. عمارت باغ فردوس در دو طبقه به سبک قاجاریه و معروف به گوش فیل بنا گذاشته شد. زمین‌های قسمت جنوبی و سراشیبی باغ نیز با سنگ چین‌هایی به صورت هفت قطعه مسطح و مطبق در آمد و روی هریک از قطعات‌، استخری با فواره‌های متعدد احداث شد. استخرها به گونه‌ای ساخته شده بودند که از فواصل دورتر، بزرگ‌تر به نظر می آمدند.
سپس‌، دوست‌علی‌خان‌، پسر حسین‌علی‌خان‌، به همت معماران اصفهانی و یزدی‌، ساختمانی در قسمت جنوبی باغ برپا کرد و نام آن را رشک بهشت گذاشت‌. پلکان و بخش‌های دیگری از ساختمان از مرمر اعلای یزد و دیوارهای داخل اتاق با کاغذهای طلایی برجسته پوشانده شده بود. اما دوست‌علی‌خان اعتنای چندانی به باغ و ساختمان آن نکرد و با گذشت زمان ساختمان رو به خرابی گذاشت تا حدی که سنگ‌های مرمر آن کنده و به عمارت امیریه (مدرسه‌نظام‌) برده شد.

بعد از آن مالکیت باغ چند بار دست به دست شد تاسرانجام ،در سال ۱۳۱۸ ق‌، در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، محمدولی‌خان سپهسالار تنکابنی آن را از ورثه امین‌الملک خرید. سپهسالار، علاوه بر ایجاد فواره و استخرهای مطبق‌، قنات باغ فردوس را نیز احیا کرد و سر دری با شکوه در مظهر قنات (میدان گاه فعلی باغ فردوس‌) ساخت‌. ولی به دلیل بدهی به تجارت‌خانه طومانیانس‌، باغ را به او داد و طومانیانس نیز باغ را در ازای بدهی‌ به دولت رضاخان واگذار کرد. سرانجام‌، درسال ۱۳۱۶ ش‌، وزارت معارف (آموزش و پرورش‌) آن‌جا را خرید و ساختمان را مرمت و دبیرستان شاپور تجریش را در آن تأسیس کرد

درسال ۱۳۵۰ ساختمان موجود در باغ به مرکز فرهنگی و هنری و نمایشگاهی تبدیل شد و پس از انقلاب نیز در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت‌.
در این باغ برای اولین بار بوته گوجه فرنگی کاشته شد و در غذا مورد استفاده قرار گرفت. این باغ زیبا و ساختمان آن از بناهای بی نظیر دوره ناصری بوده و سالها به عنوان عمارت ییلاقی خاندان معیرالممالک مورد استفاده قرار می گرفته است.

موقعیت طبیعی
ساختمان و باغ فردوس در محدوده اراضی محمدیه قدیم یعنی حدود اراضی محدود از شمال به اسد آباد ، ولنجک و از غرب به رو دخانه ولنجک و از شرق به باغ کاضمی (کوچه کاضمی ) و از جنوب به جاده تجریش اوین بوده است.

موقعیت فعلی
باغ و ساختمان کاخ فردوس در خیابان ولیعصر،کوچه بخشایش،۶ متری دلبر قرار گرفته است. ارتباط محدوده باغ و ساختمان توسط فضای سبزی که پیش تر قسمتی از همین باغ بوده با خیابان ولیصر به فاصله حدود ۱۰۰ متر بر قرار است. این قطعه در ضلع شرقی خیابان ولیعصر مابین کوچه بخشایش و کوچه طوسی قرار دارد .