نما سازی

خارجی ترین قسمت ساختمان را نما سازی می گویند . با توجه به این که نمای ساختمان در مقابل عوامل جوی شدید قرار دارد در انتخاب مصالح برای نماسازی باید دقت شود تا نمای ساخته شده اولاً در مقابل جوی مقاوم بوده ودر ثانی زیبای لازم را داشته باشد و همچنین با نمای ساختمانهای مجاور هم آهنگی داشته باشد .

برای نمای ساختمان می توان از مصالح مختلفی مانند آجر نما – انواع سیمان کاری – انواع سنگ - انواع دانه های سنگی رنگی با چسب های مخصوص یا انواع ورق های فلزی آلومینیوم و غیره استفاده می شود .

نمای آجری

برای نمای آجری باید از آجری که برای نماسازی تهیه می شود استفاده نموداین آجر ها به رنگهای بهی - قرمز - ابلق در بازار یافت می شود . برای نماهای آجری بهتر است آجرها را قبل از مصرف تیشه داری نمود منظور از تیشه داری این است که اضلاع آجررا به وسیله تیشه یا ماشینهای تراش مخصوصی کاملاً گونیا می نمائیم برای پهن کردن
ملات نماهای آجری معمولاًاز شمشه ملات استفاده می کنند . شمشه ملات وسیله ای است که از تخته هایی به عرض 5/1 الی 2 سانتیمتر و طول آن در حدود 50 سانتیمتر است درست شده و در موقع پهن کردن ملات شمشه ملات را طوری روی دیوار قرار می دهند که یک ضلع آن روی دیوار در محل پهن کردن ملات در قسمت نما و ضلع دیگر آن متکی به نما قرار می گیرد .
آنگاه ملات را پشت آن پهن مینمایند که در نتیجه هم ملات درحدود5/1الی 2 سانتیمتر از لب کار عقب تر خواهد بود که از این عقب بودن ملات برای بند کشی استفاده می نمایند و هم ضخامت ملات در تمام قسمت ها یکنواخت خواهد شد . آجر ها باید در تمام رگها با ریسمان و شاقول چیده شود . در موقع دوغاب دادن روی دیوار باید کاملا توجه نمود که دوغاب به قسمت نما ریخته نشود زیرا در اینصورت منظره ناخوشایندی بآن خواهد داد . ویا بطور کلی از ریختن دوغاب در نماسازی آجری باید صرف نظر گردد.  

نمای سنگی

برای نماهای سنگی از انواع سنگهای پلاک با رنگهای مختلف و اندازه های مختلف استفاده می نمایند مانند سنگ تراورتن – باغ ابریشم – مرمر و یا انواع سنگهای قیچی که دارای سطح ناصافی بوده ودر محل هائی که از لحاظ معماری احتیاج به قدری خشونت در سطح نما میباشد مورد استفاده قرار می گیرد . در سطح بعضی از سنگهای نما خلل و فرجی موجود است که این سوراخ ها برای نصب بسیار مناسب هستند زیرا ملات ماسه و سیمان پشت سنگ بداخل این سوراخ ها نفوذ نموده وماله جداشدن آن از نما می گردد از جمله این سنگها می توان انواع سنگ های تراورتن نام برد . بعضی از سنگها مانند سنگهای باغ ابریشم ویا مرمر یا مرمریت ویا انواع سنگهای چینی دارای سطحی صیقلی بوده وبا توجه به اینکه سنگ خاصیت مکندگی چندانی ندارد به خوبی به نما نمی چسبد و ممکن اسن بعد از مدتی از نما جدا شده و سقوط نماید برای جلوگیری از این کار باید از پشت آنها را بوسیله میله های مخصوصی که به آن اصطلاحاً اسکوب می گویند یه دیوار محکم نمود اسکوب انواع مختلفی دارد .

نمای سیمانی
نمای سیمانی نیز انواع مختلفی دارد از قبیل تخته ماله – تگرگی – چکشی – سیمان شسته و غیره ... که هر کدام با دانه های ماسه مختلف رنگی در محل ساخته میشود .
چنانچه سطح ها ی بزرگ باسیمان تخته ماله اندوده گردد بواسطه نشست های ساختمان ترک های موئی در آن ایجاد میشود در موقع سیمان کاری ابتدا زیر کار را با سیمان معمولی و ماسه می پوشانند و به آن آستر می گویند قبل از آستر کردن باید تمام سطح دیوار شمشه گیری شود .
آنگاه باید بین شمشه ها را با ملات ماسه و سیمان پر نمود . در طول سیمان کاری و همچنین تا چند روز بعد از آن باید حداقل روزی سه الی چهار بار دیوار سیمان کاری شده را بوسیله آب مرطوب نمود . در غیر این صورت ماسه سیمان مصرف شده بصورت پودر در آمده و با کوچکترین تماسی فرو خواهد ریخت .
باید توجه نمود که کلیه مصالحی که باسیمان مصرف میشود از جمله سیمان کاری نما باید حداقل در حرارت های 4 الی 5 درجه بالای صفر انجام شود تا از یخ زدن و فاسد شدن ملات جلو گیری شود .
در کلیه نماسازی ها بهتر است حداقل 30 سانتیمتر پائین تر از کار را در یک رگ سنگ رگی ویا سنگ پلاک کار گذاشته شود . زیرا این قسمت از نما همیشه با زمین و در نتیجه با عوامل جوی در تماس بوده و بهتر است از مصالح بهتری که در مقابل عوامل جوی مقاوم تر باشد استفاده نمود معمولا برای این ردیف سنگها از سنگهائی با رنگ تیره و سطح ناصاف استفاده میکنند مانند سنگهای دو تیشه و غیره.  

 

نمای گچی
متداولترین نماهای مورد استفاده در ایران همان است که در صفحات پیش تو ضیح داده شده که عبارت است از نمای آجری – سنگی – آجری ولی در بعضی مواقع از ساختمانها از نمای گچی نیز استفاده می نمایند که بوسیله گچبری و سر ستون سازی شکل زیبائی به نما می دهند با توجه به اینکه گچ از مصالح است که در مقابل آب مقاومت نمی نمایید باید توجه نمود که برای نما سازی از گچ مخصوص که در مقابل آب مقاوم باشد استفاده نمایند .




نماهای دیگر
گاهی اوقات برای نماسازی از مصالح دیگر از جمله ورق های آلومینیوم یا سرامیک های رنگی و یا کاشی رنگی و غیره نیز استفاده می نمایند .


قوسها

قبل از به کار گرفتن فولاد در امر ساختمان سازی ویا به طور کلی قبل از رواج صنعت فولاد کلیه سقف ها ساختمانها مخصوصاً در ایران با چوب و یا با قوس پوشانیده می شود ودر ممالکی که مانند ایران دارای جنگلهای فراوان نبوده اند از قوس بیشتر استفاده می کردنند به طوری که هنوز هم بعضی از ساختمانها را در یزد وکرمان وبم که در ناحیه کویری قرار دارند به وسیله قوس می پوشانند .
بدین لحاظ در معماری اصیل ایرانی استفاده از قوس همیشه رایج بوده و انواع قوسها به شکلهای مختلف مورد استفاده معماران قدیمی قرار می گرفت که از آنها برای سقف ها ومخصوصاً بالای پنچره ها استفاده می گردید .

تعریف قوس
قوس عبارت است از قسمتی از یک یا چند دایره است که کنار همدیگر قرار گرفته و دهانه را می پوشاند . انواع قوسهای متداول در ایران به شرح زیر است :

1- قوس نیم دایره


ساده ترین ورایج ترین انواع قوسها قوس نیم دایره کامل می باشدعلت رواج آن بدین علت است که در این قوسها نیروها سریع تر وبهتر به طور عمودی به دیوارهای همال منتقل میگردنند .
قوسهای نیم دایره کامل به وسیله شعاع قطر مشخص می گردد. در مواقعی که در اجرء قوسهای نیم دایره از لحاظ ارتفاع و یا به علت دیکر مقدور نباشد می توان قوسهارا با قسمتی از نیم دایره اجراءنمود .
2- قوس شاه عباسی
این نوع قوس با توجه به مفهوم عرفانی آن از رایج ترین قوسهای میباشد که در بناهای تاریخی ایران مخصوصاً بناهای دوره صفویه مورد استفاده قرار گرفته است .
این نوع قوسها که به اسامی شاخ بزی ویاپنج وهفت ویا هشت قسمتی و غیره نیزرایج میباشد معمولاً به وسیله دو شعاع و دو مرکز رسم میگردد وبر حسب خیز قوس دارای شعاع و مرکزهای متفاوت میباشد .
قوس چهارقسمتی
دهانه قوس AB به چهار قسمت مساوی
دهانه قوس AB به ده قسمت مساوی
دهانه قوس به هشت قسمت مساوی
قوس چهار قسمتی کوتاه
قوس بیضی با دهانه و خیز دلخواه




ژوئن یا درز انبساط
با توجه به اینکه جنس خاک و نوع رگه ها و نوع قرار گرفتن دانه ها در یک قطعه زمین وسیع یکسان نیست و همچنین سطح آبهای زیر زمینی نیز در یک منطقه وسیع متفاوت است ودرنتیجه نشست زمین دریک ساختمان بزرگ یکسان نیست وممکن است دراثر تفاوت نشست در ساختمان ها ترک ها و خرابی های ایجاد شود برا ی جلو گیری از این مو ضوع در ساختمانهای بزرگ که ابعاد آن بیش از 30 متر است و یا دیوار سازی های بزرگ که طول آن از چند صد متر متجاوز میباشد. برای اینکه نشست ها ی متفاوت زمین به ساختمان آسیب نرساند در سراسر آن اقدام به ایجاد ژوئن می نمایند فاصله ژوئن ها از یک دیگر بستگی به نوع زمین دارد و در حدود هر 20الی 30 متر میباشد وآن به دین طریق است که بریدگی سراسری در تمام قسمت های دیوار و یا هر سازه دیگر ایجاد می نمایند باید توجه نمود که این بریدگی باید در کلیه قسمتهای ساختمان نیز اجرا شود حتی در مواقع بتن ریزی شناژ و یا شفته ریزی پی بهتر است به وسیله قطعه تخته در محل ژوئن از آمیختن بتن یا شفته دو طرف ژوئن جلو گیری نمود.
درز انبساط در بام
ژوئن در محل ستون وپی نقطه ای
ژوئن باید در کلیه قسمتهای ساختمان کاملاً در یک مقطع باشند به واسطه وجود ژوئن در موقع زمینلرزه خرابی یک قسمت از ساختمان ممکن است به قسمتهای دیگر آسیبی نرساند بر ایجاد خسارت بیشتر جلوگیری شود . در ساختمان های بلند که در دو ارتفاع اجاء می شود ویا دو ساختمان مجاور هم که دارای ارتفاع متفاوت می باشند میباید ژوئن ویا درز انبساط اجرا گردد پهنای آن درز میباید حداقل یک صدم ارتفاع ساختمان کوتاهتر باشد . زیرا در بازدیدی که ازمناطق زلزله زده به عمل آمد مشاهده گردید که در این سازه ها بنای بلند تر وکوتاهتر به یکدیگر پهلوزده وموجب تشدید خرابی گردیده است.
چنانچه در محل ژوئن ستون فلزی یا بتنی واقع شود باید از دو ستون کاملاً مجزا استفاده گردد.
با توجه به اینکه در اثر وجود ژوئن مشکل انقباض وانبساط ساختمان نیز حل میگردد باید این درز به وسیله نمد ویا چوپ پنبه ویا مصالح دیگری که در موقع انبساط جمع میشود پر گردد خلاصه ژوئن باید بامصالحی پر شود که برای انبساط ساختمان تولید اشکال ننماید .