زاها حدید از نگاه معماران ایرانی ـ ایمان رئیسی

1. انسان سنتی در هراس از مرگ به جاودانگی در عالم دیگری پناه برد، اما انسان مدرن مرگ را به عنوان یک واقعیت در چرخه ی زیست پذیرفت و بجای اینکه مانند انسان سنتی با نیایش سعی در ذخیره ی توشه نماید، با کار و تلاش بسیار سعی کرد وضع زندگی خود بر زمین را بهبود بخشد و در همین دنیا آسایش یابد.

2. او را در سال 2005 در استانبول زیارت کردم.

3. زاها حدید مهمترین بانوی تاریخ معماری زمین است. با توجه به سلطه ی نظام مردسالار در هزاره های متمادی و شروع جنبشهای فمینیستی از اواسط قرن نوزدهم، بانو حدید مانند شیر زنی دلیر بر محدودیت های نظام موجود تاخت و جنگید و توانست به پشتوانه ی استادان نوگرایی مانند کانستراکتیویست های روسی بویژه کازمیر مالویچ، گروه آرشیگرام بویژه پیتر کوک، برنارد چومی و رم کولهاس و با زحمت و تلاش زیاد، بسیاری از غیرممکن ها را در معماری ممکن سازد و در بسیاری از موارد نخستین بانوی معمار بود که افتخارات مختلف را کسب نمود و هم او بود که نسبت به بی عدالتی برگزارکنندگان و داوران جایزه پریتزکر اعتراض کرد و در نامه ای خواستار اهدای جایزه پریتزکر سال 1991 به رابرت ونتوری و همسرش دنیس اسکات براون شد. چون داوران جایزه را فقط به ونتوری دادند، در حالی که این زوج معمار در همه ی کارها بطور مشترک همکاری داشتند.

4. او رسواگر کلیشه ی زاویه ی قائمه است و در کار حرفه ای هم مدام روش کارش و گرایش طراحی را تغییر می داد. او در سخنرانی باشکوهش در کنگره اتحادیه جهانی معماران (UIA)- استانبول 2005- در حضور بیش از سه هزار معمار و دانشجوی معماری اشاره نمود که حدودا هر پنج سال روش کارشان در دفتر تغییر می کند. به عنوان نمونه می توان به گرایش های مالویچْ وار، دیکانستراکتیویستی، فولدینگ، میدان (Field) و پارامتریک اشاره نمود. در واقع او اهل ایستادن در گوشه ای دنج و محافظه کاری و تکرار روشی واحد در کل دوران حرفه ای اش نبود.

5. در یک تحقیق میدانی در مورد مسجد ولیعصر، اثر ارزشمند شرکت حرکت سیال/ دانشمیر و اسپریدونف، متولی مسجد در دفاع از طرح این مسجد به یکی از دانشجویانم نمونه هایی از طرح های زاها حدید را نشان داد.

6. مرگی چنین در اوج درخور بانوی آهنین معماری است. حدید همچون میس و لوکوربوزیه در تاریخ معماری جاودان است. او نماد انسان مدرن است که بی سرزمین چون باد، آزادانه برای آسایش انسان در پنج قاره طراحی کرده و بعضا تکنولوژی و مصالح را تشویق/ وادار به پیشرفت نموده است.